In Noord-Nederland komen alle ingrediënten voor een nieuw, duurzaam landbouwsysteem samen. Er is grootschalige landbouw, geavanceerde verwerkende industrie en een duurzame chemiesector. Samen met kennisinstituten kunnen die partijen de CO2- en de stikstofkringloop regionaal sluiten.
Een vierde teelt?
Niet alles hoeft op zijn kop. Boeren wisselen jaar na jaar de teelt van aardappelen, suikerbieten en graan af. Deze pijlers onder de Groningse landbouw blijven. Een vierde gewas kan soortenrijkdom toevoegen. Ook verkleint dit de afhankelijkheid van boeren van slechts enkele gewassen. Maar welke toevoeging komt zowel de natuurwaarde als het inkomen van de boer ten goede?
De markt bepaalt
De wereldmarkt biedt het antwoord. Steeds meer mensen op aarde kunnen zich een eiwitrijk dieet veroorloven. Helaas is de aarde te klein om met dierlijke eiwitten in die behoefte te voorzien. Vanuit de hele wereld is er dan ook vraag naar plantaardig eiwit met een hoge voedingswaarde om mensen gezond te laten eten. Deze transitie wordt ook nadrukkelijk benoemd in de Nationale Eiwitstrategie van het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. Fascinating geeft een concrete invulling op de daar genoemde ontwikkeling.
Een gezonde mix
Daarbij is 100% plantaardig niet haalbaar. Voor de duurzaamheid hoeft dit ook niet. Planten die plantaardig eiwit voortbrengen groeien goed op dierlijke mest. Bovendien past dierlijk eiwit in een gezond eetpatroon. Binnen een duurzaam, uitgebalanceerd landbouwsysteem verdienen dieren hun plek. Akkerbouw en veeteelt, plantaardig en dierlijk eiwit vullen elkaar uitstekend aan.
Ketens sluiten
Een gezonde mix van akkerbouw en veeteelt kan bijdragen aan het regionaal sluiten van kringlopen. Gelijk oversteken: restproducten uit de akkerbouw voor melkveehouderijen, tegen mineralen in mest van die koeien voor de akkerbouw. Zo is het mogelijk de stikstofkringloop te sluiten. Diervoeders en mest van buiten de regio zijn dan niet langer nodig. Een eventueel overschot aan mest en resterende biomassa kunnen worden ingezet voor het regionaal opwekken van biogas. Ook kan het dienen als grondstof voor de chemische industrie.
De eiwitbron
Welke teelt kan de Groningse landbouw mooi aanvullen? De meeste plantaardige eiwitten kunnen vlees niet één op één vervangen, omdat ze onvoldoende voedingswaarde hebben. Niet alleen de kwaliteit, maar ook het gehalte aan eiwitten verschilt. Ook de mogelijkheden voor verwerking tellen mee. Hetzelfde geldt voor het benutten van wat er van de planten overblijft als het eiwit eruit is.
Wat is de beste optie voor de Groningse landbouw?
Waarschijnlijk is er niet één antwoord, maar kan 'de vierde teelt' uit een combinatie van gewassen bestaan. Kandidaten zijn onder andere veldbonen, erwten, grassen en granen. Een vergelijking zal moeten uitwijzen wat de beste selectie is. Daarna krijgen de kandidaten binnen de tien jaar looptijd van Fascinating minstens tweemaal de kans om hun economische waarde te bewijzen.
Ketenaanpak
Bij de selectie van de vierde teelt werkt de hele keten samen. De boeren zijn via hun landbouwcoöperaties en LTO vertegenwoordigd. Coöperaties Cosun, Avebe, Friesland Campina en Agrifirm brengen elk hun kennis en ervaring in. Het Institute for Sustainable Process Technology (ISPT), de Hanze Hogeschool, Wageningen Universiteit, de Rijksuniversiteit Groningen en UMCG beantwoorden bredere kennisvragen. De coöperaties verkopen zelf voedingsmiddelen, dus ze weten hoe dit moet. Daarnaast zijn er nauwe contacten met voedingsmiddelenbedrijven die eindproducten zoals bijvoorbeeld vleesvervangers op de markt brengen.
Stroken
Een bloeiend aardappelveld, zo groot als het oog reikt, kan er prachtig uitzien. Maar veel verschillende planten en dieren leven er niet op. Hetzelfde geldt voor bieten en graan. De gewassen voor 'de vierde teelt' kunnen de situatie iets verbeteren. Dat is nog niet voldoende voor echte soortenrijkdom.
Door aardappelen, suikerbieten, graan en de vierde teelt in stroken naast elkaar te gaan bedrijven, kan het aantal soorten sterk toenemen. Grote, eenvormige stukken grond maken plaats voor afwisseling waarin meer planten en dieren een plek vinden. Nieuwe sensortechnieken maken in combinatie met Internet of Things en Artificial Intelligence een optimaal beheer mogelijk. Zo wordt het Gronings platteland steeds diverser.
Nieuwe partners
De kost gaat voor de baat uit. Nieuwe teelten vergen investeringen in nieuwe machines en verwerking. Banken kunnen daarom uitgroeien tot belangrijke partners. Maar ook andere partijen met waardevolle kennis en ervaring zijn welkom. Er heeft zich al een groot aantal kandidaten gemeld. De verandering is begonnen!